Op heel wat plekken in Haspengouw zie je nog restanten van de hoogstamboomgaarden die in de eerste helft van de 20ste eeuw de dorpskernen omringden. Deze fruitweides zijn zeer waardevol als erfgoedrelicten van de rijke fruitgeschiedenis van Haspengouw. Hoogstamrassen zorgen voor genetische diversiteit en hebben unieke eigenschappen die inzetbaar zijn om nieuwe fruitvariëteiten te creëren. Hoogstamboomgaarden verhogen de biodiversiteit en fungeren als ecologische stapstenen voor heel wat dieren en planten. Daarnaast zorgen ze voor een groene, aangename leefomgeving, die ook aantrekkelijk is voor toeristen.
Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren werkt al enkele decennia aan het behoud van hoogstamfruit. Met het project ‘Haspengouwse fruitweides, geïnspireerd door het verleden en klaar voor de toekomst’ gaan we op zoek naar nieuwe functies, verdienmodellen en beheersystemen om de hoogstamboomgaard een volwaardige plaats te geven in het Haspengouw van de toekomst.
RLHV werkt hiervoor samen met FERM , de Nationale Boomgaardenstichting en de 15 Zuid-Limburgse gemeenten. Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling zorgt mee voor financiering.
Samen gaan we op zoek naar oplossingen om de fruitoogst in hoogstamboomgaarden te vereenvoudigen: enerzijds gaan we op zoek naar machinale oplossingen, anderzijds starten we minstens twee plukteams op. Voor een optimale verwerking van het fruit sporen we bestaande initiatieven op en maken deze breder bekend. We creëren tevens een platform waar vrager en aanbieder van hoogstamfruit elkaar makkelijker kunnen vinden.
In elke Haspengouwse gemeente zullen we minimaal twee boomgaarden van minstens 1 ha in landbouwgebruik herstellen via een herstelplan op maat, dat rekening houdt met het landbouwkundig gebruik én de (potentiële) natuurwaarden van het perceel.
Publieksbeleving helpt om mensen warm te maken voor boomgaarden en fruitteelt en de band tussen telers, verkopers en consumenten aan te halen. Daarom organiseren we op openmonumentendag een groot publieksevent om het cultuurhistorisch karakter van onze hoogstamboomgaarden in de kijker te zetten.
Alle 15 Zuid-Limburgse gemeenten ondertekenden, samen met de provincie Limburg, de Intentieverklaring van Hoogstamboomgaarden. Daarmee engageren ze zich om de boomgaarden op hun grondgebied te koesteren als waardevolle, streekeigen landschapselementen en er actief zorg voor te dragen. Dit project is een belangrijke hefboom om dit engagement om te zetten in concrete realisaties.
